مبحث جملات وصفی یا همان Adjective Clause، بخشی از گرامر زبان انگلیسی است که یادگیری آن می‌تواند توانایی شما را در استفاده از زبان انگلیسی به اندازه چندین سطح ارتقا بدهد. به بیان ساده‌تر و خودمانی، با استفاده از جملات مرکب و عبارات وصفی مخاطب شما متوجه می‌شود که دانش شما از زبان انگلیسی در حد بالایی است. این مبحث در بسیاری از کتاب‌های آموزش گرامر زبان انگلیسی در سطوح پیشرفته در آخرین مراحل و فصول تدریس می‌شود. اما بهتر است بدانید که یادگیری این بخش از گرامر با ما چندان پیچیده نخواهد بود؛ کافی‌ست این مطلب را تا انتها دنبال کنید تا برای همیشه این مبحث را بطور کامل و به آسانی یاد بگیرید.
جمله وصفی چیست؟
برای اینکه بخواهیم جمله یا عبارت وصفی را تعریف کنیم بهتر است ابتدا با صفت و کارکرد آن در جمله یک مقدار آشنا شویم. کار صفت چیست! صفت در واقع یکی از تعریف کننده‌های اسم است که در اختیار اسم قرار می‌گیرد تا در مورد آن توضیحی بدهد. برای مثال ترکیب «درِ آبی» را در نظر بگیرید؛ کلمه آبی یک صفت است که برای توضیح کلمه «در» آمده است. در واقع آبی یک ویژگی را در مورد در به ما نشان می‌دهد تا این در را با در دیگر اشتباه نگیریم. حالا که با تعریف صفت بصورت اجمالی آشنا شدید، فهم اینکه جمله یا عبارت وصفی چیست و در جمله چه کارکردی دارد برایتان راحت‌تر خواهد شد. جمله وصفی جمله‌ای است که یک اسم یا ضمیر یا حتی یک جمله را توصیف می‌کند و خب مشخصا در جمله، بعد از اسمی که برای توصیف آن در نظر گرفته شده است، آورده می‌شود.
جمله وصفی با یک ضمیر موصولی (ضمیری که دو جمله را به یکدیگر متصل می‌کند) آغاز می‌شود. در بیشتر موارد معادل این ضمایر موصولی در زبان فارسی همان «که» است. نکته‌ی دیگری که باید به آن توجه کنید آن است که جمله وصفی یک Clause است و البته از نوع وابسته؛ یعنی این جمله به تنهایی کاربردی ندارد و از نظر معنایی ناقص محسوب می‌شود. چند مثالی که در ادامه برایتان در نظر گرفته‌ایم را با دقت ملاحظه کنید:
I thanked the woman who helped me.
The book which is on the table is mine.
The woman who lives next door is a very kind person.
در سه جمله بالا ضمایر موصولی با رنگ قرمز مشخص شده اند و زیر جمله وصفی را خط کشیده‌ایم. شاید یه سوال در ذهن شما بوجود آمده باشد که چرا به سه کلمه‌ای که در این سه جمله با رنگ قرمز متمایز شده‌اند ضمیر موصولی گفته می‌شود! شاید اگر یکی از این جملات را برایتان تشریح کنیم حتما به دلیل نام گذاری این کلمات هم پی خواهید برد:
I thanked the woman. The woman helped me.
خب حالا شما به من بگویید که در جمله اول کلمه who جایگزین چه عبارتی در جمله شده است! درست است در واقع کلمه who جایگزین the woman در قسمت دوم جمله بالا شده است و خب ما طبیعتا جانشین اسم را در زبان با لفظ ضمیر خطاب می‌کنیم و از آنجایی که این ضمیر دو جمله را به هم متصل می‌کند، عنوان موصولی را برای نام آن در نظر گرفته‌اند.
انواع ضمایر موصولی
حالا که با تعریف جمله وصفی و کارکرد و جایگاه آن در جمله آشنا شدید و دلیل نام گذاری ضمایر موصولی را متوجه شدید، بهتر است با انواع ضمایر موصولی و متعاقبا انواع جملات وصفی آشنا شوید. به طور کلی ضمایر موصولی به چهار دسته تقسیم می‌شوند؛ ضمایر موصولی فاعلی، ضمایر موصولی مفعولی، ضمایر موصولی ملکی و ضمایر موصولی همراه با حرف اضافه.
ضمایر موصولی فاعلی
ضمایر موصولی فاعلی در واقع ضمایری هستند که جانشین اسمی در جمله می‌شوند که نقش فاعل را در جمله دارد. این ضمایر سه‌تا هستند:
Who: این ضمیر جانشین اسم شخص می‌شود و بعد از آن فعل می‌آید:Did I tell you about the car salesman. The car salesman tried to sell me a defective truck.
Did I tell you about the car salesman who tried to sell me a defective truck?
آیا درباره فروشنده ماشینی که سعی داشت یک کامیون خراب را به من بفروشد گفتم؟
خب اگر دقت کرده باشید در این جمله who جایگرین همان “car salesman” در جمله دوم شده است. who در واقع از تکرار car salesman جلوگیری کرده است و دو جمله را به یک جمله مرکب و پیچیده تبدیل کرده است. نکته دیگر این است که همانطور که گفتیم بعد از ضمایر موصولی فاعلی از فعل استفاده می‌شود که خب این جمله هم از این قاعده مستثنا نیست.
Which: این ضمیر جانشین اسامی غیر انسانی و غیر شخصی می‌شود و بعد از آن فعل آورده می‌شود:The house is going to be rented soon. The house is across the street from us.
The house which is across the street from us is going to be rented soon.
خانه‌ای که آن طرف خیابان ما است قرار است به زودی اجاره داده شود.
در این جمله which جانشین “the house” در جمله دوم شده است که نقش فاعل آن هم ایفا می‌کند. بعد از ضمیر موصولی نیز فعل بکار برده شده است.
That: بجای دو ضمیر موصولی فاعلی who و which می‌توان با همان قواعد از that استفاده کرد.I met the doctor who/that helped my father after the accident.
Where is the magazine which/that has the story about online theft?
ضمایر موصولی مفعولی
ضمایر موصولی مفعولی در واقع ضمایری هستند که جانشین اسمی در جمله می‌شوند که نقش مفعول را در جمله دارد. این ضمایر سه‌تا هستند:
Whom: این ضمیر جانشین اسامی انسانی و اشخاص می‌شود و بعد از آن فاعل آورده می‌شود.Tell me about the people. you visited the people when you were in Oxford.
Tell me about the people whom you visited when you were in the Oxford.
ضمیر موصولی whom جایگزین کلمه “the people” در جمله دوم شده است. the people در جمله دوم نقش مفعول را ایفا می‌کند. همانطور که گفتیم بعد از ضمایر موصولی مفعولی فاعل آورده می‌شود و you بعد از whom همان فاعل ما است.
Which: این ضمیر موصولی مفعولی جانشینی برای اسامی غیر انسانی است و بعد از آن فاعل آورده می‌شود.You wrote an article. The article is really useful.
The article which you wrote is really useful.
خب در این جمله هم واضح است که which جانشین کلمه “article” در نقش مفعول شده است و فاعل را هم که بعد از ضمیر موصولی به دو چشم رویت می‌کنید!
That: این ضمیر موصولی را هم که قبل از این به شما در بخش ضمایر موصولی فاعلی به شما معرفی کردیم. That در جملات وصفی مفعولی می‌تواند جانشین "whom" و "which" باشد.Do you want to see the pictures that the photographer took?
نکته آخر در مورد جملات وصفی مفعولی از همه نکاتی که تا به الان به آن‌ها اشاره شد جالب‌تر است؛ برای جملات وصفی مفعولی می‌توان هیچ ضمیر موصولی نیاورد! شما می‌توانید تمام جملات بالا را بدون آوردن ضمیر موصولی نیز به‌کار ببرید.The children the smiths adopted are from three different contries.
Th apartment we wanted to rent is no longer available.
The building we live in is weak in construction.
همانطور که ملاحظه می‌کنید جملات وصفی بالا بدون استفاده از هیچگونه ضمیر موصولی ساخته شده‌اند و هیچ مشکلی هم از این بابت وجود ندارد. چه بسا برای کوتاهی در بیان، بیشتر از این روش برای بیان جملات وصفی مفعولی استفاده می‌شود.
ضمایر موصولی به‌همراه حرف اضافه
در جملات وصفی که ضمیر موصولی آن‌ها از نوع مفعولی باشد (Whom و Which) و فعل جمله وصفی دارای حرف اضافه باشد، می‌توان حرف اضافه را به قبل از ضمایر موصولی منتقل کرد. این کاربرد بسیار رسمی است و در انگلیسی محاوره معمولا اتفاق نمی‌افتد. با هما به مثال‌های زیر نگاهی می‌اندازیم.
She is the woman. I told you about her.
She is the woman whom I told you about.
She is the woman that I told you about.
She is the woman I told you about.
She is the woman about whom I told you.
خب در مثال اول دو جمله مستقل را می‌بینیم. در مثال دوم و سوم از ضمایر موصولی مفعولی استفاده شده است و حرف اضافه about را می‌بینیم که طبق اصول محاوره بعد از ضمیر موصولی، فاعل و فعلش آورده شده است. در مثال چهارم جمله وصفی بدون استفاده از ضمیر موصولی مفعولی ساخته شده است و حرف اضافه “about” نیز در همان جای قبلی قرار دارد. و نهایتا در مثال آخر حرف اضافه “about” را می‌بینیم که پیش از ضمیر موصولی قرار گرفته است.
نکته‌ای که در اینجا باید به‌خوبی بیاد داشته باشید این است که اگر حرف خواستید حرف اضافه را به قبل از ضمیر موصولی منتقل کنید نمی‌توانید از ضمیر موصولی “that” استفاده کنید. همچنین حذف کامل ضمیر موصولی و حرف اضافه در کنار هم امکان‌پذیر نیست.
یک نکته طلایی دیگر در بحث ترکیب حروف اضافه با ضمایر موصولی مفعولی باقی می‌ماند. می‌شود ضمیر موصولی مفعولی و حرف اضافه را در کنار هم حذف کرد اما تنها در شرایطی خاص؛ فرض کنیم ضمیر موصولی جمله “which” باشد و فعل جمله وصفی دارای حرف اضافه. اگر حرف اضافه را به قبل از ضمیر موصولی مفعولی آوردید و این ترکیب یک اسم مکان را توصیف می‌کرد آنگاه می‌توانید بجای ترکیب «which+حرف اضافه» از ضمیر موصولی “where” استفاده کنید. همین موضوع برای زمانی که این ترکیب یک اسم زمان را توصیف می‌کند صادق است و در این شرایط می‌توانید از ضمیر موصولی “when” استفاده کنید. چند مثال را با هم بررسی می‌کنیم:
The room which I study in is very distracting.
The room that I study in is very distracting.
The room I study in is very distracting.
The room in which I study is very distracting.
The room where I study is very distracting.
I never forget the day which I met you on.
I never forget the day that I met you on.
I never forget the day I met you on.
I never forget the day on which I met you.
I never forget the day when I met you.
ضمایر موصولی ملکی
ضمایر موصولی ملکی در واقع باعث ارتباط ملکی بین دو اسم می‌شوند. اگر از ضمیر موصولی “whose” استفاده شود ترکیب به این صورت خواهد بود که پیش و پس از whose از یک اسم استفاده می‌شود. اما اگر مالک غیر شخص باشد می‌توان از الگوی «of which+اسم+اسم» استفاده کرد.
I know the man whose bicycle was stolen.
I live in the city, the streets of which is too narrow.
The student whose composition I read writes well.
The pollution, the level of which is increasing is the main reason of respiratory and carduvascular disease nowadays.
جملات وصفی ضروری و غیر ضروری
در اکثر مواقع اسامی برای مخاطب شناس نیستند و برای همین نیاز به توصیفی در قالب جمله وصفی یا همراهی صفت وجود دارد. تا به الان تمام جملات وصفی که بطور مثال آوردیم از نوع جملات وصفی ضروری بودند. اما گاهی پیش می‌آید برای اسمی که برای همه شناس است یا واقعه و رویدادی که معرف حضور عموم هست جمله وصفی بکار می‌بریم. در این صورت جمله وصفی غیر ضروری خواهد بود. در زبان فارسی به جمله وصفی غیر ضروری جمله معترضه گفته می‌شود. در ادامه با همدیگر یک مثال از جمله وصفی ضروری و غیرضروری را مقایسه می‌کنیم:
The man who stands over there is a physicist.
Professor Hesabi, who is a physicist, stands over there.
نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که ضمیر موصولی در جملات وصفی غیر ضروری نه تبدیل می‌شوند و نه حذف.
کابرد معرف‌های اسمی در کنار ضمایر موصولی Whom و Which
زمانی که بخواهیم در مورد «دوتا از آن‌ها»، «بعضی از آن‌ها»، «همه آن‌ها» و امثال آن در جملات وصفی صحبت کنیم باید از معرف‌های اسمی در کنار ضمایر موصولی “whom” و “which” استفاده کنیم:
There are 3 books to read, all of which are great choice.
سه کتاب برای خواندن داریم که همه آن‌ها گزینه‌های خوبی هستند.
There are a lot of evidence, only some of which seem reasonable.
شواهد بسیاری وجود دارد که تنها بعضی از آن‌ها منطقی بنظر می‌رسند.
We are going to meet 17 interviewees today, a few of whom are qualified for our positions for sure.
امروز با هفده نفر مصاحبه خواهیم کرد که مطمئنا تعداد کمی از آن‌ها برای سمت‌هایی که در نظر گرفته‌ایم مناسب هستند.
کوتاه کردن جملات وصفی
خب این بخش همان قسمتی است که در ابتدای این مطلب به آن اشاره داشتیم. همان بخشی که یادگیری آن باعث می‌شود دیگران شما را بعنوان یک کاربر حرفه‌ای زبان انگلیسی تلقی کنند. درباره حذف ضمیر موصولی مفعولی پیش از این صحبت کردیم. اما این موضوع در مورد ضمایر موصولی فاعلی به چه صورت است؟ ضمایر موصولی فاعلی را هم می‌توان حذف کرد اما با حذف این ضمایر در شکل افعال بعد از آن‌ها هم تغییراتی رخ خواهد داد. تغییرات فعل به این صورت خواهد بود که اگر جمله معلوم باشد فعل جمله به “ing form” و اگر جمله مجهول باشد با شکل سوم فعل یا همان “past Participle” در جمله حاضر خواهد شد.
The girl who is sitting next to me is Mal.
The girl sitting next to me is Mal.
The ideas which are presented in that book are interesting.
The ideas presented in that book are interesting.
English has an alphabet that consists of 26 letters.
English has an alphabet consisting of 26 letters.
در جملات بالا اگر دقت کرده باشید یک فعل اصلی وجود داشته است که شکل آن تغییر کند؛ برای مثال در جمله اول “is sitting” به sitting تغییر کرده است و ضمی موصولی آن حذف شده است. یا در مثال آخر فعل “consists” به شکل “consisting” تغییر کرده است. اما اگر در جمله وصفی ما هیچ فعلی اصلی وجود نداشته باشد و تنها با مشتقی از “to be” مواجه شویم، چگونه می‌توان آن را کوتاه کرد؟
The book which is on the table is yours.
The book on the table is yours.
همانطور که ملاحظه می‌کنید همان مشتق “to be” که در این جمله “is” هست به همراه ضمیر موصولی حذف می‌شود و عبارت بعد از آن باقی می‌ماند.
نکته نهایی این آموزش مربوط می‌شود به جمله وصفی که درباره یک جمله مستقل آورده می‌شود. اگر بخواهیم یک جمله مستقل را با یک جمله وصفی توصیف کنیم باید از ساختار زیر برای آن استفاده کنیم:
The main sentence, which + …………. .
She always gets home late, which makes me worried.
او همیشه دیر به خانه می‌آید که همین موضوع من را نگران می‌کند.
در واقع در این جمله “which” جانشین کل جمله اول یا همان جمله اصلی ما است.
سخن پایانی
خب این هم از یک آموزش دیگر و یک مبحث گرامری دیگر. امیدوارم این آموزش نیز برای شما مفید واقع شده باشد. همانطور که در ابتدای این مطلب گفتم، همیشه ترسی از یادگیری این مبحث در گرامر زبان انگلیسی وجود دارد اما خب خیالتان باید راحت باشد؛ چون ما مباحث گرامری را به‌گونه‌ای برای شما شرح می‌دهیم که ساده‌فهم باشند و درک آن برای شما سریع اتفاق بیفتند. باز هم از شما ممنونم که تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید.